Dünya Halleri: 57

Bültenin teknik altyapısını sunan Revue hizmeti yaklaşık 3 gündür hizmet veremiyordu. Bu hafta bir araya gelememe ihtimaline kendimi epey hazırlamıştım ki, birkaç saat önce yeniden işlemeye başladı.

Bu vesileyle iki konu zihnimi fena halde kurcaladı:

1- Bir dijital hizmet 3 gün boyu nasıl hizmet dışı kalabilir?

2- Harici bir sisteme bağlı kalmak bu çağın hem (neredeyse) kaçınılmaz hem de kırılgan kaderi.

Biz yine de “şükür kavuşturana” diyerek başlayalım. 😀

Dünya Halleri: 57

Avrupa Çevre Ajansı’nın raporu, kıtada görülen kanser vakalarının yüzde 10'unda temel faktörün hava kirliliği olduğunu ortaya koydu. Aynı rapora göre kanserin yüzde 40'ı sigara ve içki kullanımı, beslenme düzeni gibi değiştirilebilir koşullardan kaynaklanıyor.

Ekonomik ve siyasal gelişmelerden nasibine düşeni fazlasıyla alan teknoloji şirketleri küçülmeye devam ediyor. Bu hafta Meta (Facebook) CEO’su Mark Zuckerberg çalışanlarına işe alınacak mühendis sayısının 10 binden 6 bine düşürüleceğini, düşük performans gösterenlerin çıkarılacağını ve kendi isteğiyle gitmek isteyen varsa “sorun olmayacağını” söyledi. Benzer bir duyuru şirketin Üründen Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Chris Cox tarafından da yapıldı.

Sony, yeni kurduğu Inzone adlı oyun odaklı şirketiyle bu yıl 2 PC oyun monitörü ve 3 oyun kulaklığı piyasaya sürecek. Satışına bu yaz başlanacak Inzone M9 adlı 27 inçlik 4K çözünürlüklü ve 144 Hz tazeleme hızına sahip monitörün fiyatı 900 dolar olacak. Kulaklıklar ise 100–300 dolar arasında değişecek.

Dünyayı Saran Ağ

Elon Musk, Twitter’ı satın almaktan vazgeçtiğini duyurdu. Yönetim Kurulu ise anlaşmayı gerçekleştirmek konusunda ısrarcı.

Ek Bilgi: Musk ile Twitter arasında yapılan protokole göre herhangi bir sebeple cayan taraf, karşı tarafa 1 milyar dolar tazminat ödemek zorunda.

Kimliği belirsiz bir hacker grubu Çin tarihinin en büyük siber güvenlik vakasına imza attı. El geçirdikleri 23 terabayt büyüklüğündeki dosya, 1 milyar Çin vatandaşının kimlik bilgilerini, telefon numaralarını ve sabıka kayıtlarını içeriyor. Hacker’lar satışa çıkardığı veri seti için 10 Bitcoin talep ediyor.

Sosyal medyaya yönelik ağır yaptırım kararları alan Hindistan’da Twitter’ın insan hakları örgütleri ve teyit sitelerinin hesapları da dahil olmak üzere birçok paylaşımı engellediği bildiriliyor.

ABD Yüksek Mahkemesi’nin kürtaj hakkını anayasal hak olarak tanımlayan kısmını iptal etmesinin ardından yoğun protestolara sahne olan sosyal ağlarda ilk harekete geçenlerden biri de Instagram oldu. Kürtaj ile ilgili neredeyse bütün paylaşımlar sistem tarafından “hassas içerik” etiketiyle gizlenmeye başlandı. Kürtaja yönelik hapların tanıtıldığı ya da satıldığı paylaşımlar ise otomatik olarak silindi. Kullanıcılar sitenin aynı yasak kapsamındaki esrar ve silah satışı paylaşımlarını neden benzer şekilde silmediğini sorguluyor.

ABD’de iletişim süreç ve standartlarını düzenleyen FCC kurumu yöneticisi Brendan Carr, Amerikan vatandaşlarının kişisel bilgilerine Çin’den erişilmesine imkan sunduğu iddiasıyla Google ve Apple’dan TikTok’un uygulama merkezlerinden kaldırılmasını talep etti. Kurumun hukuken böyle bir yetkisi yok ancak yürütülen araştırmalar TikTok’un Çin merkezli çatı şirketi ByteDance’in (ilk başta aksini iddia etse de) verilere eriştiğini doğruluyor. Kararın ardından ByteDance ABD verilerini ABD’deki bir bulut sisteminde tutmayı teklif etti.

Anlık paylaşım fenomeninin mucidi Snapchat, aylık 4 dolar bedele sahip ücretli üyelik sürümünü tanıttı. “Snapchat+” adlı hizmet ilk etapta ABD, Kanada, Britanya, Fransa, Almanya, Avusturalya, Yeni Zelanda, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde kullanılabilecek. Bu üyelik kapsamında sunulacaklar ise henüz net değil.

Google, sesli ve görüntülü iletişim için sunduğu Hangouts hizmetini sonlandırdı. Kullanıcılar Gmail arayüzünde de ön-tanımlı olarak yerini alan Google Chat’e yönlendirildi.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Rusların doğalgaz akışını kesme riskiyle kışa hazırlanan Avrupa’da en inovatif çözüm Almanya’dan geldi. Sanayi bölgesinde inşa edilen 45 metre yüksekliğinde ve 56 milyon litre hacmindeki dev bir “termos”, civardaki güneş ve rüzgar santrallerinden topladığı enerjiyle içerdiği suyu kaynama sıcaklığına yakın derecede muhafaza ederek gerektiğinde evlere dağıtacak. 50 milyon euro maliyetli her bir tank, başkent Berlin’in kışlık sıcak su ihtiyacının yüzde 10'una yetiyor.

İşe yarayan “basit” fikirler gibisi var mı?

Artan fiyatlar ve iklim krizi alternatif yakıt arayışını mecburiyete çevirmiş halde. Bu alandaki çalışmaları kapsamında ABD / Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı toprakta yaygın şekilde bulunan bir bakteri türünden jet yakıtı üretmeyi başardı. Bu yenilenebilir biyoyakıt, geleneksel yakıta kıyasla daha fazla enerji ve verim sunuyor.

İsviçreli ClimateWorks şirketi geçtiğimiz sene İzlanda’da yılda 790 aracın atmosfere saldığına denk karbonu havadan yakalayarak dönüştüren Orca adlı bir tesis hayata geçirmişti. Girişimin (yine İzlanda’da faaliyet gösterecek) Mammoth adlı yeni tesisi, yıllık 36 bin ton karbon yakalama kapasitesiyle Orca’yı 10'a katlayacak. Çalışması için ihtiyaç duyduğu enerjiyi ise yakınındaki dünyanın en büyük üçüncü jeotermal enerji santralinden karşılayacak.

Ek Bilgi: Dünya genelinde bu şekilde havadan karbon toplayan tesis sayısı 19'a ulaştı. Ne var ki 36 milyar tonluk yıllık küresel karbon salımı düşünüldüğünde henüz bir çözüm olmaktan çok uzaktalar.

Gözümüzün önünde yepyeni ve DEVASA bir sektör doğuyor.

Paul Woskov, ABD / MIT Üniversitesi kapsamında üstünde 14 yıl çalıştığı yenilikçi bir teknikle kömür ve doğalgaz enerji santrallerini “karbonsuz” işler hale getirmeyi başardı. Woskov’un üniversiteden bağımsız kurduğu “Quaise Energy” adlı girişim ise Dünya’nın yeraltı tabakasından yeryüzüne milyonlarca yıl boyu yetecek enerji çıkarmanın yolunu bulduğunu iddia ediyor. Yeraltına yönelik sondaj faaliyeti zor ve maliyetli olduğu için birçok mevcut santral ortamlama 120 metre derinlikten besleniyor. Quaise Energy şirketinin geliştirdiği “gyroton” adlı mikrodalga destekli sonda cihazıysa 10 kat daha derine inerek 500 derece Celcius sıcaklığındaki kaynaklara erişme iddiasında.

Bir grup araştırmacı zihin gücünü kullanarak maddelerin formunu değiştirmeyi başardı. Deneğin beyninden topladığı dalgaları Bluetooth üzerinden hedef olarak belirlenen özel materyale ileten düzenek böylece sadece düşünce ile maddenin ışımasını değiştirdi. Deneyin ikinci fazında düşünce dalgalarının yansıtıldığı materyal bu sinyalleri bir başka deneğe aktardı. Hayal gücünün yardımıyla son derece ilginç kullanım alanlarına gebe olduğuna şüphe yok.

OpenAI şirketi tarafından geliştirilen GPT-3 kodlu yapay zeka algoritması 2020 senesinde internetten okuduğu milyarlarca sayfa metnin ardından son derece gelişmiş makaleler üretmeye başlamıştı. Aynı algoritmadan üretilen DALL-E adlı yapay zeka ise tarif edilen metinleri istenen sanat akımında resme dönüştürebilmişti. GPT-3'ün yeni uğraşı Minecraft oyunu. Youtube’da bu oyuna dair 70 bin saatlik video izleyen yapay zeka temel becerilere yönelik her şeyi tamamen öğrendi. İnsan destekli eğitim safhasında ise daha da karmaşık becerilere ulaşarak oyundaki pek çok ödülü topladı.

Danimarka / Copenhagen Üniversitesi beyin dalgalarını okuduğu 30 denek ile enteresan bir deney yürüttü. Katılımcılardan farklı yaş, cinsiyet ve tiplerdeki 200 insan fotoğrafı arasından genç / yaşlı / kadın / erkek gibi farklı niteliklere sahip olanları ayırt etmesi istendi. Her bir kareye yarım saniye bakan deneklerin beyin dalgalarını okuyan sistem, onların neyi aradıklarını birkaç kare içinde anlayarak sıradaki bütün kareleri o kritere göre düzenleyerek gösterdi. Özetle, his ve düşüncemize göre şekillenecek hizmet ve içerikler çok da uzak değil gibi.

Kripto Gündemi

Singapurlu kripto para hedge fonu Three Arrows Capital’ın kurulduğu (vergi cenneti) Virgin Adaları’ndaki mahkeme, şirketin iflasına karar verdi. Bu gelişmenin arkasında son dönemde bütün kripto varlıklarda gözlemlenen tarihi düşüş ile ortaya çıkan şartlar yer alıyor.

Avrupa Konseyi MiCA adlı kripto para düzenlemesinde anlaşmaya vardı. Sene sonunda yürürlüğe girecek çerçeve özellikle dolar, euro gibi itibari paralara endeksli (stable) para birimlerini kapsıyor. Avrupa Bankacılık Düzenleme Kurulu bu para birimlerinin karşılığını denetleyecek ve gerekli gördüğü durumlarda işlem kısıtlaması getirebilecek.

Sağlık Olsun

ABD / California Üniversitesi’ndeki çalışmada saç köklerinin yerleştiği follikülleri “programlayan” SCUBE3 adlı bir molekül keşfedildi. Sözkonusu molekül saç telinin ne kadar kalın ve uzun olacağını ayrıca ne kadar hızlı uzayacağını tayin ediyor.

Zidane’ın dahi başına bandı geçiren Türkiye saç ekim sektörünü zorlu günler bekliyor olabilir.

ABD / Johns Hopkins Üniversitesi’nden bir araştırma grubu felçli bir hastanın, beynine bağlı bir elektrot setiyle robotik protez kollarla kendine yemek yedirebilmesini sağladı.

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesinde dijitalleşmeyle birlikte kan kaybettiğini düşündüğümüz medyanın esasında dijitalde de kan (itibar) kaybettiğine yönelik bir araştırmaya yer verdim. En büyük sorunlardan biri de (örneğin bu bülten gibi) bağımsız / bireysel girişimlerin okurları tarafından desteklenmesinin hem teknolojik altyapı hem de kullanıcı davranışı adına yeterince karşılık bulamamış olması.

Son hatırlatmalar

• (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
• Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.
• Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️