Dünya Halleri: 64
Vuslatı geçen haftaya yazmıştık fakat kavuşmak bu Pazar’a nasipmiş.
Bültene başlamadan önce tecrübe ettiğim üzücü bir ayrıntıyı kayda geçireyim: “Uzaktan çalışma” kavramının dünya genelinde yaygınlaşma eğiliminde olduğu şu dönemde bile kurumsal fantezilerimize meze yaptığımız “dijital göçebelik” Avrupa’nın göbeğinde dahi zor.
Güvenli, hızlı, ulaşılabilir ve erişilebililr bir internet bağlantısı; çoklu dilde (en azından İngilizce) hizmet veren çözümler hala son derece kıt bir kaynak.
Konfor alanıma dönüşümün acısını bu sayıda ziyadesiyle çıkaracağız. Çayın faydasından fidye virüslerine, yapay zeka destekli sanattan yeni nesil domateslere kadar bir dolu mesele aşağıda sizi bekliyor.
Haydi başlayalım.
Dünya Halleri: 64
Adobe, çevrimiçi tasarım çözümleri geliştiren Figma şirketini 20 milyar dolara satın aldı. Yarısı nakit, yarısı hisse senedi karşılığında gerçekleşen anlaşma firmanın tarihindeki en yüksek bedelli satın alma olarak kayda geçti. Değerlemeyi çok yüksek bulan uzmanlar varsa da çoğunluk bu birleşmenin “Adobe Creative Cloud” hizmetini neredeyse rakipsiz hale getireceğine emin.
Rekabete aykırı davrandığı sebebiyle Avrupa Komisyonu tarafından 4,1 milyar euro tutarında rekor cezaya çarptırılan Google, itiraz için açtığı davayı kaybetti. Bu kararın emsal olarak ABD kökenli diğer teknoloji devlerine de sirayet etmesi bekleniyor.
Uluslararası Robotik Federasyonu’nun son raporuna göre Çin’de sadece 2021 yılında 243 bin endüstriyel üretim robotu işbaşı yaptı. Bu sayı bir önceki yıla kıyasla yüzde 44 artışa işaret ediyor. EK BİLGİ: 10 bin işçiye düşen 246 robotla Çin, dünya otomasyon sıralamasında dokuzuncu sırada yer alıyor.
Amazon 300ppi çözünürlüklü, USB-C şarjlı ve öncekine kıyasla 2 kat daha fazla kapasiteye sahip yeni e-kitap okuyucusunu tanıttı. 6 hafta pil ömrüne, 16GB kapasiteye ve 6 inç ekrana sahip yeni Kindle 99 dolar etiketle satışa sunuldu.
EK BİLGİ: Türkiye’de e-kitap sektörüne herkesten fazla emeği geçmiş iki ismin güzel bir söyleşisini izledim. Sadece e-kitap yayımlayan Propaganda Yayınları’nın kurucusu Can Başkent ile e-kitap okuyucusu Calibro’nun yaratıcısı, kitap satış sitesi Babil’in ve Babil Kitap yayınevinin kurucusu Mehmet Ali Çalışkan, “Türkiye’de e-kitap neden olmadı?” sorusunu hem sektör hem de okuyucu gözünden aktarıyor. Yenilikçi çözüm önerileri de bir hayli ilgimi çekti.
Dünyayı Saran Ağ
SpaceX şirketine bağlı olarak dünya geneline uydu tabanlı internet erişimi sunan Starlink’in hizmet ağı Antarktika’yı da kapsayacak şekilde 7 kıtada hizmet verir hale geldi.
TikTok “beğenMEme” düğmesini tanıttı. (Her şeyi beğenme ve beğenmeme aralığına sıkıştırmak ne kadar yoldan çıkarıcı ve kibir pompalayan bir pazarlama hilesi, değil mi?)
ABD Senatosu’nda ifadeye çağrılan TikTok yöneticileri, kullanıcı verilerini Çin devletiyle paylaşıldığı iddialarına verdiği yuvarlak yanıtlarla endişe yarattı.
Snapchat uygulamasının bugüne dek sadece ücretli üyelere açık web arayüzü genel kullanımına sunuldu.
Youtube, videolardan önce mecburen izlenecek reklam sayısını 2'den 5'e çıkarmayı planlıyor. Bu türdeki reklamlar en fazla 6 saniye uzunluğunda olabilecek.
Paylaşımlı ulaşım uygulaması Uber’in sistemine sızmayı başaran 18 yaşındaki hacker, şirketin birçok önemli bilgisini ele geçirdi. Bir çalışanın şifresini ele geçirerek Uber’in yönetim panellerine erişen eylemci, kendisini kurumsal iletişim ekranında ihbar edene kadar tespit edilemedi.
Hackerların hedefindeki bir diğer şirket ise meşhur oyun serisi GTA’nın geliştircisi Rockstar oldu. Şirket tarafından yapılan açıklamada 2025'te tamamlanması beklenen “GTA VI” oyununa ait 90 videonun dışarı sızdığı kabul edildi. Birçok platformda paylaşılan videolarda ortaya çıkan pek çok ayrıntının yanısıra merakla beklenen ana “kadın” karakter Lucia da afişe oldu.
EK BİLGİ: GTA VI’nın ilk yıl 5,5 milyar dolar ciro yapması hedefleniyor.
Bir hacker grubu geçen yıl farklı ülkelerindeki kamu ve özel şirketlerin “yazıcılarına” sızarak fidye mektubu bastırmış ve kazanç elde etmişti. Konuyla ilgili soruşturmayı yürüten ABD Adalet Bakanlığı saldırının Mansour Ahmadi, Ahmad Khatibi Aghda ve Amir Hossein Nickaein Ravari adlı 3 İran vatandaşı tarafından gerçekleştirildiğini tespit etti.
2019 yılından beri “faaliyet gösteren” fidye virüsü LockBit, bulaştığı bilgisayarlardaki dosyaları kriptolayarak kullanılmaz hale getiriyor. Dosyaları kurtarabilmek için gereken parolayı edinebilmek için talep edilen fidye bedelini kripto para olarak ödemeniz gerekiyor. Bu hafta yaşanan ilginç bir gelişme, yakında bu tip olayları çok daha fazla kişi ve kurumun yaşayabileceği ihtimalini doğurdu. Bir süre önce üçüncü sürümünü yayınlanan LockBit virüsünün ekibinden bir kişi, diğerleriyle anlaşmazlığa düşerek söz konusu virüsü üreten ana yazılımın kodlarını internette paylaştı. 4 adet dosyadan oluşan paket sayesinde isteyen herkes tek bir tıklamayla kendi markası ve bütçesiyle bir emsalini oluşturup internete yayabilecek.
Yapay Zeka Gündemi
Bilgisayar Mühendisi Stephen Thaler, geliştirdiği DANUS adlı yapay zeka algoritması tarafından yapılan buluşları “yapay zeka adına” tescil ettirmek istemiş ancak ABD Patent Dairesi bu başvuruyu reddetmişti. Thaler ardından kurum aleyhinde açtığı davayı da kaybetmişti. Temyize giden Stephen Thaler, ilgili yasada patent hakkı için kullanılan “birey” kavramının tanımının yeniden yapılmasını talep ediyor.
EK BİLGİ: Stephen Thaler’ın bu konuda Avustralya, Britanya ve Avrupa’da açtığı davalar da reddedildi.
Fotoğraflara yönelik “Deep Nostalgia” adlı yapay zeka uygulamasıyla gündeme gelen İsrailli D-ID şirketi bu hafta tek bir yüz fotoğrafından video üretebilen “Creative Reality Studio” adlı yeni algoritmasını tanıttı. Yaratılan karakterler istenen metni de okuyabiliyor.
OpenAI şirketi tarafından geliştirilen görselleştirme odaklı DALL-E algoritması, yüklenen yüz fotoğraflarını kullanarak görsel üretebilme yeteneğini yeniden kullanıma açtı. Bir önceki deneme “kötü amaçlı kullanım” endişesiyle kısa sürede askıya alınmıştı.
Metinlerden yola çıkarak görseller üretebilen DALL-E ve Midjourney gibi popüler yapay zeka algoritmaları stok fotoğraf sitelerinde yeni bir kategori oluşturmayı başardı. Shutterstock ve iStock gibi birçok sitede şimdiden binlerce göresl “AI-Generated” (yapay zeka tarafından oluşturulmuş) ibaresiyle kullanıma sunulmuş halde.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Volvo’nun yeni nesil elektrikli SUV aracı EX90, kabin içindeki sensörlerle sürücünün araç kullanabilir durumda olup olmadığını denetleyecek. Alkol, uyku gibi etkenlerden dolayı sürüşe elverişsiz bir durum tespit ettiğinde önce sürücüyü uyaracak. Sürücü yola devam etmek isterse de aracı uygun bir noktada sağa çekip dörtlü ışıklarını yakarak kullanımı engelleyecek. O meşhur tespitin işaret ettiği gibi: “Önce biz aletlerimize şekil veririz, sonra onlar bizi şekillendirir”.
Norfolk Plant Sciences tarafından geliştirilen genetiği değiştirilmiş bir domates türü ABD’de satış izni aldı. Görünüm ve lezzet olarak geleneksel domatesle aynı olmasına rağmen bu yeni tür kendini mor rengiyle belli ediyor. Ürün, kanserli fareler üzerindeki deneylerde ömrü yüzde 30 uzattığı gözlenen (antioksidan etkili) antosiyanin maddesinden yana son derece zengin. Raf ömrü ise geleneksel domateslere kıyasla iki kat daha uzun.
Rus ve Mısırlı bilimciler yürüttükleri ortak çalışmayla diş minesiyle aynı işleve sahip bir mineral bileşiği geliştirdi. 300 ile 500 nanometre kalınlığında uygulanan tabaka, diş dokusunu tıpkı organik mine tabakası gibi koruyabiliyor.
ABD / Cornell Üniversitesi’nden bir grup bilimci, saç telinin üstünde ilerleyebilecek kadar küçük (nano) ölçekte ve enerjisini ışıktan toplayan otonom robot üretti. Kendi başına yolunu bulabilen “Antbot” adlı robotlar istenirse lazer veya radyo dalgalarıyla uzaktan da yönlendirilebiliyor.
Dünyanın en büyük karbon toplama tesisi ABD’nin Wyoming eyaletinde yer alacak. Önümüzdeki yıl hizmete girecek tesis atmosferden topladığı karbondioksidi katı hale çevirip depolamaya uygun hale getirecek. Modüler yapının kapasitesi istendiği ölçüde artırılabilecek.
EK BİLGİ: İlk etapta ∫ karbon toplayacak bu tesis, 5 milyon tonu hedefleyen Bison Projesi’nin bir parçası. İnsanlığın atmosfere saldığı yıllık toplam karbon miktarıysa 30 milyar ton.
Lockheed Martin şirketi ABD ordusu için geliştirdiği 300 kW gücündeki lazer silahını tanıttı. Denemeleri sene içinde tamamlanacak silah kara, hava, deniz; hatta uzay araçlarına dahi uyarlanabiliyor.
Kripto Gündemi
Bitcoin’den sonraki en büyük ikinci kripto para biriminin üstünde çalıştığı Ethereum ağının yazılım güncellemesi kullanıma sunuldu. Üstünde senelerdir çalışılan yeni sürüm, Ethereum’un yıllık 78 terawatt’a yaklaşan enerji tüketimini yüzde 99,95 oranında azaltacak. Bunun için “proof of work” olarak anılan “emek ispatı” yerine “proof of stake” denen “pay / hisse ispatı” standardı kullanılıyor.
EK BİLGİ: 200 milyar dolarlık bir ekonomiyi taşıyan Ethereum güncelleme öncesinde Şili, İsrail, Avusturya ve Venezuela gibi ülkeler kadar enerji tüketiyordu.
Göklerden Gelen Haberler
NASA adına Mars yüzeyini tarayan Perseverance aracının bu hafta yolladığı bin 118 adet fotoğraf, komşu gezegenimize yönelik 2,5 milyar piksellik en kapsamlı görselleştirmeyi mümkün kıldı. En ilginç bulguysa milyarlarca yıl önce Mars’taki yaşamı belgeleyen organik moleküller oldu.
İsviçre / Ulusal Teknoloji Enstitüsü kapsamında uzay çalışmalarını yürüten Dr. Sascha Quanz, önümüzdeki 25 yıl içinde Dünya dışı bir yaşam formuyla karşılaşma ihtimalimizin çok yüksek olduğunu iddia etti.
EK BİLGİ: Şu ana dek Güneş Sistemi dışında gözlemlenen 5 binden fazla gezegenin en az birkaç düzinesinin “yaşanabilir” olduğu düşünülüyor.
Sağlık Olsun
Avustralya / New South Wales Üniversitesi kan kök hücresi üretebilen bir mikro cihaz geliştirdi. Buluşun dünya genelinde ilik nakli için bekleyen yüz binlerce hasta için umut olması bekleniyor.
EK BİLGİ: Ağırlıklı olarak kemik iliği tarafından üretilen kan kök hücreleri (hematopoietik) yaşam boyu kendini yenileme ve farklı hücrelere dönüşebilme yeteneğine sahip.
Avrupa Diyabet Araştırmaları Birliği 1 milyon kişiyi kapsayan 20 farklı çalışmanın ışığında hazırladığı rapor çay tüketiminin tip2 diyabet riskini azalttığını ortaya koydu. Buna göre günde bir bardak çay diyabet ihtimalini yüzde 4, 4 bardak ve üstü ise yüzde 17 oranında düşürüyor.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda bültenin girişinde değindiğim “erişebilme mücadelemden” yola çıkarak internet altyapısını geliştirme ve yaygınlaştırma çabalarına göz attım. Okyanusların altından göklere kadar kıyasıya bir rekabet. Ne gam ki meyveleri hala yeterince tatlanmış değil.
Son hatırlatmalar
- (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
- Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.
- Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
