Dünya Halleri: 72

13 Kasım Pazar günü İstanbul’da gerçekleştirilen bombalı terör saldırısı çeşitli yönleriyle tartışılmaya devam ediyor. Bu bültenin kesişim kümesine ise “internet yasakları” düştü. Olayın hemen ardından gelen “yayın yasağı” sürpriz değildi. Ancak sosyal ağlara erişimin kısıtlanması bir nebze sıradışı oldu.

Zamların “fiyat güncellemesi”, küçülmenin “eksi büyüme”, tanzim kuyruklarının “varlık kuyruğu” olduğu bir dönemde sansürün “erişim engeli” adıyla kısıtlı kalması düşünülemezdi. Artık bir de “bant daraltma” ayrıcalığımız var.

Devlet vanaları kısınca vatandaş da (her zamanki gibi) kendi başının çaresine baktı. Sansür aşma adına ilk ve en garantili çözüm olan VPN’in Google’daki aramaları tavan yaparken VPN kullanımı yüzde 853 oranında arttı.

Bu arada geçen hafta itibariyle 30 bin aboneyi devirmişiz. Hepinize selam olsun!

Hafta boyu Türkiye’den en çok aranan kelimeler. (Kaynak: Google Trends)

Dünya Halleri: 72

Bloomberg’de yayınlanan bir habere göre Covid-19 kısıtlamaları ve yükselen vergi oranları sebebiyle Çinli milyarderlerin büyük bölümü servetlerini Malezya ve Singapur’a kaydırmaya başladı. 2021 yılında bu sebeple 700 ailenin transferleriyle Singapur’un varlık yönetim hacmi yüzde 16 artarak 3,9 trilyon dolar seviyesine ulaştı. Ülkede Çinliler tarafından sadece 2022'de her biri ortalama 1 milyon dolar bedelle 87 Bentley ve 78 Rolls-Royce marka araç satın alındı.

ABD’de uzman incelemeleri ve kullanıcı anketleriyle oluşan “Consumer Report” sonuçlarına göre elektrikli araçlar otomotiv kategorisindeki en sorunlu ve en dayanıksız modelleri oluşturdu.

Epic Games, satışa sunulan yeni nesil oyunların yarısının kendi geliştirdikleri Unreal oyun motorunu kullandığını açıkladı.

Dünyayı Saran Ağ

Apple ve Android platformundaki binlerce mobil uygulamada kodları kullanılan ve milyarlarca cihaza yüklenen ABD merkezli Pushwoosh’un esasen Sibirya’da faaliyet gösteren bir Rus yazılım şirketi olduğu ortaya çıktı.

Lokasyon takibini kapatmasına rağmen kullanıcıları izlemeye devam ettiği gerekçesiyle ABD’de mahkemeye verilen Google, 392 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etti ve yeni bir düzenlemeye geçtiğini duyurdu.

Çin’de iktidar karşıtı dijital broşürlerin paylaşımında kullanıldığı gerekçesiyle Apple ülkedeki iPhone’larda AirDrop hizmetine sınırlama getirdi. Apple cihazları arasında kablosuz veri transferine imkan veren uygulama artık herkese açık olarak en fazla 10 dakika kullanılabilecek.

Twitter çalışanları tarafından Muppet Show karakterine atfen “Elmo” olarak anılmaya başlanan Elon Musk, ücretli sürüm “Twitter Blue” için hizmete giriş tarihini 29 Kasım olarak belirledi.

Bir not: Dünya Halleri bülteni Twitter tarafından satın alınan Revue altyapısı üstünden hizmet veriyor. Bu tip gelişmeleri takip ettikçe “sıra ne zaman Revue’ye gelecek acaba?” diye ürperiyorum.

WhatsApp, “companion mode” adlı işlevle aynı hesabın farklı telefonlarda kullanılmasını destekleyeceğini açıkladı.

Facebook’un çatı şirketi Meta, Audio Analytic adlı şirketi satın aldı. Meta’nın metaverse stratejisi kapsamında faaliyet gösterecek Britanya merkezli girişim ortam seslerini tanımlama konusunda çözümler geliştiriyor.

Geçtiğimiz hafta on binlerce kişinin işsiz kalmasına sahne olan teknoloji sektöründeki kan kaybında sıra Amazon’da. Şirketin tasarruf tedbiri gerekçesiyle 10 bin kişiyle yollarını ayıracak.

Yapay Zeka Gelişmeleri

100 milyon kullanıcısıyla görsel oluşturma alanıda dünyanın en çok tercih edilen çözümlerinden Canva, yazılan metni görsele çevirme algoritmasını kullanıma sunan şirketler arasına katıldı. En büyük farkıysa ücretsiz olması.

Bu yeteneğin yaygınlaşması bugünden öngöremediğimiz yepyeni bir sektörün doğumuna vesile olacak. “Kişiselleştirme” ve “müşteri hizmetleri” kesişiminde bir şeyler olacağını düşünüyorum.

Kullanıcıların yüklediği fotoğraflardan yola çıkarak yapay zeka desteğiyle (vesikalık tarzı) yeni fotoğraflar üreten algoritmalar artık mecra bazlı hizmet vermeye başladı. 19 dolar kullanım bedeline sahip PhotoAI, üreteceği görsel seçenekleri arasına LinkedIN ve Tinder platformlarını da ekledi.

LinkedIN’e “BOY FOTOĞRAFI” koyanlara selam olsun.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Kanalizasyon sisteminde çalışacak işçi bulma konusunda sıkıntı çeken Japonya’da bu görevi artık TMSUK şirketinin geliştirdiği robotlar üstlenecek. 21 x 25 x 28 cm boyutlarında 3,5 kg’lık özel tasarımlı robotlar uzaktan kumandayla idare edilebiliyor.

Tel Aviv Üniversitesi’ne bağlı arkeoloji ekibinin İsrail’de yürüttüğü bir kazıda insanoğlunun 800 bin yıl önce ateşi kullanmaya başladığı belirlendi. (PDF)

Ek bilgi: Ateşin kullanımına yönelik şu ana kadarki en eski bulgu 170 bin yıl öncesine dayanıyordu.

Fosillerden elde edilen bilgiler ışığında yapılan canlandırmaya göre 800 bin yıl önce bu şekilde balık pişiriliyormuş. Yaprakların işlevi balığı ateşin harından koruyarak daha iyi pişmesini sağlamak.

ABD’nin ileri teknoloji savunma sistemlerinden sorumlu kurumu DARPA, dikey iniş-kalkış yapabilen “ANCILLARY” kodlu bir insansız hava aracı geliştirdi.

Kripto Gündemi

100 bin kullanıcıya karşı taşıdığı 50 milyar dolar yükümlülükleriyle geçtiğimiz Cuma iflas başvurusu yapan kripto borsası FTX’in yeni yönetimi, süreci toparlamak için ABD yetkilileriyle yoğun temaslarını sürdürüyor. Mahkemeye sunulan belgeye göre borçlu olunan mudi sayısının 1 milyonu aşma ihtimali bulunuyor.

Ek bilgi 1: Diğer yandan batış sürecinde FTX hesaplarından çalındığı açıklanan 663 milyon dolara yönelik sürek avı hem kamu yetkilileri hem de bizzat FTX kullanıcıları tarafından genişleyerek devam ediyor.

Ek bilgi 2: FTX’in kurucusu Sam Bankman-Fried, The New York Times gazetesine verdiği röportajda iyi olduğunu, bol bol uyuduğunu ve dinlendiğini belirterek “Sonuçta benim için önemli olan yapabileceğim her şeyi yapmış olmamdır.” şeklinde durumunu özetledi.

ABD / New York Merkez Bankası (Federal Reserve Bank of New York) dijital dolar yolundaki ilk denemeyi başlatıyor. 12 hafta sürecek uygulamada BNY Mellon, Citi, U.S. Bank ve Wells Fargo bankaları işlemleri kendi bastıkları akçelerle (token) sanal bir merkez bankası sistemi üstünden yürütecek.

Göklerden Gelen Haberler

Ay’a son insanlı görevi 1972 yılında gerçekleştiren NASA, bu yüzyılın ilk yarısında yeniden bir insanı yüzeyle buluşturmaya hazırlanıyor. Bu doğrultudaki ilk görevi temsil eden Artemis I, Çarşamba günü başarıyla havalandı. Orion adlı aracın 2 milyon kilometrelik rotasını 25 Kasım tarihinde tamamlayarak Ay yörüngesine girmesi ve ardından Dünya’ya dönmesi hedefleniyor.

166 gün uzayda kalan ve bir süre Uluslararası Uzay İstasyonu’nun komutanlığını da yapan Kanadalı Astronot Chris Hadfield ile yaptığım röportajda ona “Uzaydan Dünya’ya baktıktan sonra yeryüzündeki her şey boş gelmiyor mu?” diye sormuştum. Ay’a ayak bastıktan sonra insanın karakteri nasıl olur hayal bile edemiyorum.

NASA’dan aldığı 13,7 milyon dolarlık bağışla faaliyete geçen ABD / Colorado merkezli “Advanced Space” şirketinin CAPSTONE adlı aracı 5 aylık seferini başarıyla tamamlayarak Ay yörüngesine oturdu. 25 kg ağırlığa sahip mini araç 6 ay boyunca hizmet verecek.

ABD uzay ajansı NASA, özel şirketlerin Ay yüzeyinden toplayacağı numunelerin hepsini satın almaya hazır olduğunu söyledi. Kurum bu konudaki ilk anlaşmayı 2021'de Japonya merkezli “ispace” adlı girişim ile imzalamıştı.

İnsan dokusu üreten 3D yazıcıların en büyük sorunu doku parçalarının diziliminde karşılaşılan yerçekimine bağlı zorluklar. Üstesinden gelmek adına yürütülen deney kapsamında bu cihazlardan biri Uluslararası Uzay İstasyonu’na yerleştirilecek.

Sağlık Olsun

Avustralya “dışkı nakli” temelli tedavi konusunda düzenleyici onay veren ilk ülke oldu. Alkolizm, cilt kanseri, obezite ve otizm gibi birçok hastalığın tedavisine yönelik araştırmalara konu olan bu teknikte sağlıklı bireyin dışkısından toplanan belirli tür ve sayıdaki bakteri hastanın bağırsaklarına naklediliyor. Avustralyalı BiomeBank adlı girişim bu alanda tedavi uygulamaya hak kazanan ilk şirket oldu.

Dışkı nakliyle uğraşan bir girişimin yöneticisi olmanın şöyle bir avantajı var: Basın bültenlerinde (gayet “doğal” sebeplerle) ürün yerine SİZİN fotoğraflarınız yer alıyor. Kariyer planı yapacakların kulağına küpe olsun.

Britanya / Oxford Üniversitesi’nde yürütülen bir araştırma kandaki yüksek glikoz seviyesinin tip 2 diyabet hastalığında nasıl bir rol oynadığını ortaya çıkardı. Buna göre insülin üreten beta hücrelerinin işlevini bozan glikozun kendisi değil; onun yapımı ve yıkımı (metabolizasyonu) sürecinde ortaya çıkan maddeler.

Kapanış Notları

Dünya nüfusu bu hafta 8 milyarı geride bıraktı. Birleşmiş Milletler’in 2050 nüfus tahmini ise 9,7 milyar. Oksijen gazetesindeki sayfamda bu trendin bir sonraki eğrisine değindim. Özetle: 22. yüzyıl ile birlikte nüfus artışında ibre terse dönecek ve nüfus hızla azalmaya başlayacak. Sosyal dağılımdan ekonomik refaha kadar etkileri hissedilecek yepyeni bir kriz.

Son hatırlatmalar

• (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
• Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.
• Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️