Dünya Halleri: 74
Öncelikle bir itiraf: Hanginiz seyahate çıktınız, ne ara tatildesiniz, ne kadar sürecek; hepsini biliyorum. Her Pazar e-posta kutum bir kısmınızın “Çok üzgünüm, şu tarihler arasında yanıt veremeyeceğim” türünden otomatik yanıtlarınızla dolup taşıyor.
Beni bu tip sıradışı hallerinizden haberdar ettiğiniz için hepinize ayrı ayrı teşekkür ediyorum.
Geçen hafta Microsoft’un yönettiği Hotmail, MSN, Live, Outlook gibi e-posta hizmetlerinde bültenimiz spam / istenmeyen klasörüne yerleşti. Neden böyle oldu bilemiyorum ancak benim tarafımda teknik bir sorun yok. Sizden ricam, olur da bir zaman bülteni e-posta kutunuzda göremezseniz lütfen spam / istenmeyen klasörüne bakın ve “spam / istenmeyen değil” şeklinde işaretleyin.
Bağlantılı bir konu daha. 72. sayıda paylaştığım endişem sanırım gerçek oluyor. Elon Musk, Twitter tarafından işletilen ve size bu bülteni ulaştırdığım Revue altyapısının fişini yılbaşında çekmeyi planlıyor. Aboneleri ve arşivi aktarmak, teknik ayarları yapmak gibi bir dizi yeni eziyet. Tam da ihtiyacım olan şey, tam da ihtiyacım olan zamanda!
Geleceğin Teknolojileri 7 ve 8 Aralık’ta Big Bang Sahnesinde
Sunuculuğunu üstlendiğim Türkiye’nin en büyük girişimcilik etkinliği Big Bang Startup Challenge 7–8 Aralık’ta Uniq İstanbul’da gerçekleşecek.
Dünyada ilk 5’te yer alan İTÜ ARI Teknokent’in kuluçka merkezi İTÜ Çekirdek , bu yıl da dünyadan ve Türkiye’den en iyi girişimcileri ağırlamaya hazırlanıyor. 2 gün boyunca gerçekleşecek etkinlikte birinci gün Otomotiv, Insurtech, Sivil Havacılık ve Havalimanı İşletmeciliği, Enerji ve Genel kategorilerinde 71 inovatif girişim, ikinci gün ise en iyi 20 girişim sunum yapacak ve hemen ardından ödüller girişimler ile buluşacak.
7–8 Aralık’ta Uniq İstanbul’da heyecanın hiç düşmeyeceği bu benzersiz etkinlikte birlikte olabilmek dileğiyle.
Katılım için bu bağlantıdan ücretsiz kayıt olabilirsiniz.
Dünya Halleri: 74
Dünyanın en büyük aktif yanardağı 38 yıl sonra yeniden faaliyete geçti. ABD / Hawaii’deki Mauna Loa adlı yanardağın patlaması sebebiyle bölgedeki birçok uçuş iptal edildi. Uzmanlar atmosfere yayılan kül ve sülfür dioksitin küresel ısınmaya etkilerini hesaplamaya çalışıyor.
Avrupa Komisyonu iklim kriziyle mücadele kapsamında (Fransa’da) trenle iki buçuk saatten kısa sürede ulaşılabilen noktalar arasında uçak seferlerini yasakladı.
Yorum: Bu kararın havacılık sektörü kadar (hyperloop türevleri dahil) raylı sistemlerde de daha hızlı ve daha düşük maliyetli seçeneklere vesile olması kaçınılmaz.
Olumsuz çalışma şartlarından ötürü geçtiğimiz hafta polis şiddetiyle bastırılan bir ayaklanmaya sahne olan Çin’deki Foxconn fabrikasından 20 binden fazla işçinin istifa ettiği bildirildi. Apple için de hizmet veren fabrikanın bu sebeple iPhone üretiminde yüzde 30 hedef kaybı yaşaması bekleniyor.
ABD / San Francisco Emniyet Teşkilatı “robotlara öldürme yetkisi verilmesi” için başvuruda bulundu. Bu kapsamda kurumun halen bomba imha ve arama-kurtarma gibi görevlerde kullandığı robotların askeri silahlarla donatılması ve tehlike arzeden görevlerde kullanılması talep ediliyor.
Prime platformuyla video alanında da rekabetini sürdüren Amazon, sinema salonlarında gösterilecek filmler üretmek için yılda 1 milyar dolar bütçe ayırdı. Her yıl en az 12 yeni yapım hedefleyen Amazon, böylece ABD’nin en büyük film stüdyolarına denk üretim yapar hale gelecek.
Ek bilgi: Amazon video içerik alanındaki yerini güçlendirmek adına geçtiğimiz Mart ayında 98 yıllık film şirketi MGM’i 8,5 milyar dolara satın almıştı.
Dünyayı Saran Ağ
Apple’ın en iyi uygulamaları seçtiği App Store Awards, bu yıl birinciliği Fransa çıkışlı BeReal uygulamasına verdi.
Sony, kullanıcıların metaverse platformlarındaki hareketlerini takip edecek “Mocopi” adlı 360 dolarlık bir giyilebilir cihaz geliştiriyor.
5 milyon 400 bin Twitter kullanıcısına ait veri hacker’lar tarafından çalınarak 30 bin dolardan satışa sunuldu. CEO Elon Musk tarafından da doğrulanan hırsızlığın sitenin (API kaynaklı) bir güvenlik açığı kullanılarak 2021 yılının Aralık ayında ele geçirildiği bildirildi. Veriler arasında üyelerin e-posta adresleri ve telefon numaraları da yer alıyor.
Diğer yandan Twitter Elon Musk yönetiminde ilginç gelişmelere sahne olmayı sürdürüyor. Bu hafta Musk, Twitter’a reklam vermeyi durdurduğu gerekçesiyle Apple’ı (“ifade özgürlüğüne inançsızlık” ile suçlayarak) takipçilerine şikayet etti. Musk’ın iddiaları arasında Apple’ın Twitter uygulamasını AppStore’dan kaldırma tehdidi de yer alıyor.
Kara Cuma ve benzeri her tür alışveriş bayramıyla bağlantılı haklı bir şöhrete sahip Amazon hakkında ABD’de yürütülen 3 farklı soruşturma, şirketin hakim konumunu anti-tekel yasalarına aykırı şekilde kullanarak kendi fiyatlarını belirlediğini ve bunu platformunu kullanan diğer satıcılara dayattığını ortaya koydu. Bunun sonucundaysa tüketiciler ürünlere indirim yerine daha pahalı bedellerle ulaşmış oluyor.
Türkiye’den binbir farklı isimle yaşatılmaya çalışılan “Kara Cuma” (Black Friday), ABD’de her Kasım ayının son Perşembe günün kutlanan “Şükran Günü” ardından başlayan (ve 25 Aralık tarihine denk gelen) Noel alışverişi telaşını temsil ediyor. Yılın en büyük indirimlerine sahne olan bu dönem son yıllarda daha çok e-ticaret siteleriyle anılır halde.
Yapay Zeka Gelişmeleri
OpenAI şirketinin GPT-3.5 çerçevesi üstünde çalışan ve web tarayıcısıyla kullanılabilen ChatGPT kullanıma açılır açılmaz ziyaret patlaması yaşadı. Deneme sürecinde ücretsiz kullanılabilen hizmet, sorduğunuz sorulara yanıt vermenin yanısıra (Alan Turing’i imrendirecek kabiliyette) karşılık sohbet de edebilmenizi sağlıyor.
Yorum: ChatGPT (ve türevlerinin) yeni bir dikey kategori oluşturuyor. Ancak başka yönüyle de başta Google olmak üzere mevcut bütün arama motorlarının en büyük rakibine dönüşmesi de işten değil. Bu olasılığı iki açıdan ele almak mümkün. Birincisi, Google epeydir uzun soru cümleleriyle yapılan aramaları anlamlandırma ve sonuçlandırma konusunda geliştirme yürütmesine rağmen mevcut kullanıcıların alışkanlıkları tek sözcük ile aramaktan yana. Bu da sonuçlarda tutarsızlıklar, yetersizlikler yaratıyor. ChatGPT türevi yeni nesil çözümlerin bu bağlamda yeni alışkanlıklar yaratması çok daha olası ve kolay. (İlginç bir ayrıntı olarak yaptığım denemelerde aynı cümleyle yaptığım arama sonuçlarında ChatGPT’nin Google’dan çok daha anlamlı sonuçlar döndürdüğünü gördüm.) İkinci büyük dönüşüm olasılığı ise yeni kullanıcıların önemli kısmı için öncelikli arama motorunun TikTok ve YouTube’a dönmesinin açtığı çatlaktan içeri bu algoritmalardan beslenen yeni nesil arama motorları yerleşebilir. Bugün Google’ı sadece bir “arama motoru” olarak tanımlamak elbette anlamlı değil. Ancak arama motorunun yokluğunda Google ürün yelpazesinin de çok anlamlı olmadığı ortada.
Google, 2019'da kullanıma sunduğu ve yapay zeka asistanı üzerinden bilet alma, rezervasyon yapmasını sağlayan Duplex adlı ürününü kapattı.Google’ın kendi kendine kod yazan ve yazdığı kodu ihtiyaç ve eksikliklere göre sürekli geliştiren bir uygulama üstünde çalıştığı iddia ediliyor. Şirketin gizli projelerinin geliştirildiği “Alphabet X” çatısı altında ilerleyen çalışma “Generative AI” adlı strateji kapsamında yazılım ile (insan) yazılımcı arasındaki mevcut bağı koparmayı hedefliyor.
Meta (Facebook) 1997 yılında uğradığı suikastle hayatını kaybeden rap şarkıcısı Notorious B.I.G.’nin 50. yaşgününe ithafen yapay zeka ile oluşturulmuş sanal bir konser yayınlamaya hazırlanıyor. 16 Aralık’ta gerçekleşecek etkinliğin üç boyutlu sürümü sadece Meta’nın yapay gerçeklik (VR) başlığı Quest ile Meta Horizon Worlds platformundan izleyebilecek. Geleneksel formatıysa Biggie’nin resmi Facebook sayfasından yayınlanacak.
Eski fotoğraflara uyguladığı “canlandırma tekniği” ile popülerleşen İsrail merkezli “MyHeritage” hizmeti, yüklenen fotoğrafları farklı çağlardaki tarz ve kıyafetlerle yorumlayan yeni bir algoritmayı kullanıma sundu.
Kripto Gündemi
Usulsüzlüklerle bezeli bir sürecin ardından milyarlarca dolarlık borçla iflasını isteyen kripto para borsası FTX’in artçı sarsıntıları devam ediyor. Bu hafta da geleneksel finans araçlarıyla kripto piyasaları arasında köprü hizmeti veren BlockFi şirketi, FTX’e bağlı gerekçelerle iflasını istedi. Batık miktarının 1 ile 10 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Avustralya Ulusal Üniversitesi arkeologları tarafından yürütülen bir kazıda 500 milyon yıl önce yaşayan “Kimberella” adlı canlının fosiline ulaşıldı. Yapılan incelemede hayvanın midesinde ölmeden hemen önce yediği 558 milyon yıl öncesine ait “dünyanın en eski besini” bulundu.
Portsmouth Üniversitesi tarafından yürütülen bir çalışmada tabak rengiyle lezzet algısının arasında bir ilişki olduğu keşfedildi. Buna göre örneğin kırmızı tabaklarda sunulan yemekler beyaz tabakta sunulanlara kıyasla daha tuzlu ve lezzetsiz algılanıyor.
DNA içinde dijital veri depolama üzerine birçok başarılı çalışma kayıtlara geçmiş durumda. Tokyo Üniversitesi’nden bir grup ise ilk defa DNA’ya kaydedilen dijital verileri değiştirmeyi başardı. Enzim temelli bir teknik kullanılarak gerçekleştirilen işlem 0 ve 1'lerden oluşan ikili (binary) veriyi 4 farklı DNA “harfine” tercüme ediyor.
Ek bilgi: DNA’ya kaydedilen veriler hava, su ve ışığa maruz kalmadığı sürece hiçbir enerji kaynağına ihtiyaç duymadan binlerce yıl korunabiliyor. Bu yöntemle birkaç santimetre çapında hacme 500 terabayta kadar veri depolamak mümkün. Dolayısıyla teorik olarak sadece bir ayakkabı kutusu boyutuna insanlığın şu ana kadar ürettiği bütün veri sığabiliyor.
İş makinaları konusunda geniş bir kataloğa sahip Caterpillar, madenlerde kullanılacak ilk tam elektrikli kamyonu tanıttı. 2 bin 650 beygir gücündeki “793 Electric” kodlu araç 240 ton taşıma kapasitesine ve 60 km/s maksimum sürate sahip.
3D yazıcılar ile yaşam alanları tasarlayan İtalyan WASP şirketi tamamen kendi kaynaklarıyla beslenen “Itaca” kodlu konut prototipini tanıttı. 33 metre çapında dairesel forma sahip ev enerjisini güneş panellerinden üretiyor ve suyunu yağmurdan topluyor.
Göklerden Gelen Haberler
Ay’a yeniden insan göndermek amacıyla yürütülen “Artemis 1” görevi kapsamında gönderilen Orion uzay aracı, Ay’ın 64 bin 374 km yükseğindeki yörüngesine oturdu. Görev, aracın derin uzayın zorlayıcı hava şartlarına ve radyasyon kuşaklarına direncini ölçme amacını taşıyor.
NASA, ICON adlı girişime Ay yüzeyinde 3D yazıcılarla iniş platformları, yol ve pist benzeri yapılar inşa etmesi için 57 milyon dolar fon ayırdı.
ABD / Johns Hopkins Üniversitesi, gözlemlenebilen evrenin bütün bileşenlerini kapsayan ve 200 bin galaksi içeren bir haritayı kullanıma açtı. “Sloan Digital Sky Survey” adlı proje kapsamında toplanan 20 yıllık verilerin derlenmesinden oluşan atlas 13,7 milyar ışık yılı uzaklığa kadar derinleşiyor.
Sağlık Olsun
Google, sağlık birimi tarafından geliştirilen yapay zeka destekli tarama algoritmasını meme kanserinin erken teşhisinde kullanmak üzere iCAD şirketine lisansladı. Aynı algoritma diyabetik retinopati alanında da hizmet veriyor.
ABD / Stanford Üniversitesi’nde geliştirilen deneysel bir akıllı bandaj, yavaş iyileşen ve kimi zaman (diyabetik ülser gibi) ölüme yol açan kronik yaraların tedavisinde olumlu sonuçlar verdi. 100 mikron kalınlığındaki polimer bir filmden oluşan bandaj, biyosensörleri ile yapıştığı yaranın elektrik direncini ve ısısını sürekli denetleyerek gerekli zamanda, gerekli dozda ilaç zerk edip iltihaplanmayı engelliyor. Bu yöntemle iyileşmede yüzde 25, cilt yenilenmesinde ise yüzde 50 hızlanma kaydedildi.
Japonya, ağız yoluyla alınarak Covid-19'a karşı koruma sunan “ensitrelvir” adlı ilacın kullanımına onay verdi. Hokkaido ve Shionogi üniversiteleri tarafından geliştirilen ilaç, Covid-19'a sebep olan SARS-CoV-2'in vücutta çoğalmasında rol oynayan enzimi durdurarak hastalığı önlüyor.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki yazımda hacmini, miktarını ifade etmek için yeni isimler icat etmek zorunda kaldığımız verinin görünmeyen maliyetine baktım: “Enerji”.
Veri merkezleri barındırdığı bilişim donanımları kadar onların yaydığı ısıyı düşürmek için durmaksızın çalışan iklimlendirme (klima) sistemleriyle toplam elektrik üretiminin azımsanmayacak bir kısmını emiyor. Bir başka açıdan düşününce her Instagram hikayemizin, her tweet ve WhatsApp gıybetimizin küresel ısınmaya bir katkısı var. Neyse ki bunu iyileştirecek çözümler de var. Ayrıntıları yazıdan takip edebilirsiniz.
Son hatırlatmalar
- (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
- Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.
- Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
