Dünya Halleri: 77

Yılın son bülteniyle karşınızdayım. Bu sayıyı bir “yılsonu derlemesi” olarak hazırlamayı düşündüm ancak bu sefer de son haftayı ıskalamış olacaktım, vazgeçtim.

Hepinize şimdiden sağlıklı, mutlu ve bereketli bir 2023 dilerim.

Dünya Halleri: 77

İnsan beyni ile bilgisayar arası iletişim için arayüz donanımı geliştiren Synchron adlı girişim, aralarında Jeff Bezos ve Bill Gates’in de yer aldığı bir dizi fondan 75 milyon dolar yatırım aldı. ABD / New York merkezli girişim bu kaynağı “Synchron Switch” adlı cihazının geliştirilmesi için harcayacak.

Ek bilgi: Synchron Switch cerrahi operasyon ile kişinin beynine yerleştiriliyor ve (aynen Neuralink gibi) kablosuz olarak etrafındaki uyumlu cihazlarla iletişim kurulmasını sağlıyor.

ABD Başkanı Joe Biden, Çin ile yürüttüğü ticari / teknolojik savaş kapsamında aralarında çip üreticisi YMTC’nin de bulunduğu 22 Çinli teknoloji şirketini karalisteye aldı.

Uber’in yemek dağıtım hizmeti “Uber Eats”, ABD’nin Miami şehrinde deneme amacıyla otonom kurye araçları kullanmaya başladı. Cartken tarafından geliştirilen 6 tekerlekli mini araçlar başarılı olursa Uber Eats tamamen bu yapıya geçecek.

Prekarya sınıfının küresel çaptaki en yaygın limanlarından biri olan “kuryelik” de yakında tarihe karışacak gibi görünüyor.

Dünyayı Saran Ağ

Apple’ın kendi arama motoru üstünde çalıştığı iddia ediliyor. 2018 yılında satın aldığı (3 eski Google mühendisi tarafından kurulan) Laserlike adlı girişimle başlayan süreçte şu an 200 kişi bu proje kapsamında çalışıyor.

SpaceX, ABD’li mobil operatör T-Mobile işbirliğiyle uydu tabanlı internet ağı Starlink ile cep telefonlarının doğrudan iletişim kuracağı bir yapıyı duyurdu. Bu seçenekte telefonlar 18,3 mbps hızına kadar indirme (download) ve 7,2 mbps hızına kadar yükleme (upload) yapabilecek.

Elon Musk’ı eleştiren gazetecilerin Twitter hesapları geçtiğimiz hafta hiçbir uyarı yapılmadan kapatılmıştı (kapatma sonrası gelen bir kural değişikliğine dayandırılarak). Musk bu hafta “uslu durmaları kaydıyla” hesapların tekrar açıldığını duyurdu. En beklenmedik hamle Avrupa Birliği Başkan Yardımcısı Věra Jourová’dan geldi. Jourová bu tavrın endişe verici olduğu belirterek, AB’nin hassas olduğu temel haklar ve medya özgürlüklerine Twitter’ın da uyması gerektiği; aksi taktirde yaptırımlarla maruz kalacağı konusunda uyarı yaptı. Bir diğer değişimse yoğun tepkiler sonrası (Mastodon gibi) “rakip uygulamaların bağlantılarının paylaşılma yasağı” da kaldırıldı.

Elon Musk cephesinden en ilginç gelişme, kendi hesabından yaptığı “Twitter CEO’luğundan ayrılayım mı?” anketi oldu. Sonuçlarına uyma sözü verdiği oylamaya katılan 17 milyon 502 bin 391 kişi yüzde 57,5 ile “Evet, ayrıl” dedi.

Ek bilgi: Haberlere göre Musk’ın son dönemdeki antipatik tavırları Tesla araç siparişlerine de yansıyor. Anketlerde marka değeri düşen firmanın sipariş iptalleri artınca yeni kampanyalar ve dolaylı indirimler yürürlüğe sokuldu.

Meta (Facebook), Microsoft, Amazon WS ve TomTom şirketleri Google’ın hakimiyetindeki çevrimiçi haritalar pazarında seçenek oluşturmak adına Linux Vakfı çatısı altında Overture Maps adlı yeni bir yapı kurdu. Geliştirilecek haritalar açık kaynaklı ve platform bağımsız hizmet verecek.

TikTok, Youtube ile rekabette bir kulvar daha açarak “Full Screen” adı altında tam ekran yatay video desteği sunmaya başladı.

İçerik üreticiler için kafa karıştıracak bir ayrıntı daha!

Tesla, “Tatil Güncellemesi” (Holiday Update) başlığıyla araçlarına yolladığı yeni sürüm yazılımıyla orta konsol ekranında oyun oynanmasını mümkün kıldı. Böylece Steam platformundan indirilen oyunlar Tesla’nın (S ve X modellerindeki) ekranında kablosuz kumandalar ile oynanabilecek. Aynı kapsamda “Apple Music” aboneliği ve Zoom ile video konferans yapma desteği de sunuluyor.

Web sitelerini işlemez hale getiren DDOS saldırılarını bir “hizmet” olarak pazarlayan 48 web sitesine ABD tarafından el konuldu. Operasyon kapsamında çetenin 6 yöneticisinin soruşturulduğu bildirildi.

Google, Gmail (Workspace) hizmetinde yeni bir kriptolama katmanı daha eklemeye hazırlanıyor. Bu sayede Workspace kullanıcıları isterse iletişimi kendi güvenlik anahtarıyla kriptolayabilecek. Böylece sunuculardaki mesajların Google (ya da diğerleri) tarafından okunması teorik olarak imkansız hale gelecek.

Google ayrıca videolar içinde metin tabanlı arama yapabilmeyi mümkün kılacak yeni hizmetini tanıttı.

Google bu hafta ayrıca bir satın almayla gündeme geldi. Finlandiyalı eski bir Nokia çalışanı tarafından kurulan ve araçlar ve şeylerin interneti (IoT) için yazılım ve arayüz geliştiren “KoruLab” şirketi Google ailesine katıldı. (İlk muhtemel etkisi, akıllı saatlere yönelik Android işletim sistemi WearOS üstünde olacak.)

Yapay Zeka Gelişmeleri

Elon Musk ile Sam Altman tarafından kurulan ve son dönemde sohbet botu ChatGPT ile adını sıkça duyuran OpenAI (aralarında 1 milyar dolar katkı yapmış Microsoft’un da bulunduğu) yatırımcılarına bir bilgilendirme toplantısı yaptı. Altman, şirketin önümüzdeki yıl 200 milyon dolar, 2024'te ise 1 milyar dolar ciro yapmayı hedeflediğini belirtti.

Kötü el yazısıyla küresel çapta şöhrete sahip meslek grubu “doktorlar”, Google’ın yapay zeka biriminin yeni odak noktasına dönüştü. Şirket, doktor reçetelerini “okunabilir” hale getiren bir algoritma üstünde çalışıyor. “Google Photos” üstünden çalışacak sistem, fotoğrafı çekilen reçetenin üstündeki ilaç isimlerini tespit ederek “metne çevirecek”.

Bakalım her şeyin birbiriyle yarışırcasına dijitalleştiği dünyada “yazılı reçete” ne kadar kalıcı olacak?

Robot süpürge ürün gamının mucidi Roomba’nın üst modelleri yapay zeka destekli kamerasıyla objeleri tanıma özelliğine sahip. Ancak bir kadının tuvaletteyken şirketin iRobot modeliyle kaydedilen yarı çıplak görüntüleri internete sızınca bu kayıtların süpürge ile sahibi arasında kalmadığı ortaya çıktı. Sızıntının yapay zeka tarafından tanımlanan görüntülerin sağlamasını yapan “insan çalışanlar” tarafından gerçekleştirildiği düşünülüyor. (Bu sayede böyle bir birimin de varlığı ortaya çıkmış oldu.) Şirketin epey ilginç bir arşive sahip olduğuna şüphe yok.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Yeni nesil yaşama yönelik çözümler geliştiren Çin — Alman ortaklığındaki “Crossboundaries” adlı girişim, özellikle pandemi döneminde popülaritesi artan “minik ev” (Tiny House) konseptini sular üstüne taşıdı. “Fàng Sōng” adlı tasarım motoru dahil her bileşenin enerji ihtiyacını güneş panellerinden topladığı 61 metrekarelik bir yaşam alanından oluşuyor.

Sitesindeki diğer fotoğraflarda iç mekanı da inceleyebililrsiniz.

ABD / MIT Üniversitesi, “Zinnia elegans” adlı çiçekli bitkinin hücrelerinden ağaç kesmeye gerek kalmadan odun üretmeyi başardı. Üretim istenen her boyut ve şekilde gerçekleştirilebiliyor.

Ek bilgi: Ağaç nüfusunun yüzde 54'ü ihtiyaçları doğrultusunda insanlık tarafından yok edilmiş durumda.

Alman otomotiv markası Porsche, Şili’de sentetik benzin fabrikası kurdu. Haru Oni adlı tesis 34 bin galon kapasiteyle başladığı üretimi 2024 yılında 14,5 milyon galona çıkarmayı hedefliyor. Yılın 270 günü rüzgarlı olması, rüzgar türbiniyle üretim yapan tesisin Şili’de kurulmasındaki en önemli etkenlerden biri. Şirket dünyanın 12 bölgesinde benzer tesisler kuracak.

Tek üzücü ayrıntı: sentetik benzin, geleneksel benzine kıyasla daha ucuz değil. En azından şimdilik.

Beton alaşımlı kanalizasyon künkleri maruz kaldığı asidik atık ve bakteriler yüzünden çatlayarak zamanla çevreye zarar vermeye başlıyor. Avustralyalı bir grup bilimci, geliştirdikleri kalsiyum hidroksit ve alüminyum karışımı balçık ile bu kanalların iç yüzeyini korunaklı hale getirmeyi başardı. Buna rağmen oluşacak çatlaklar yine aynı kaplamanın çözülmesiyle kendiliğinden kapanıyor. Buluşun sadece Avustralya’nın altyapı onarım bütçesinde yıllık 1,4 milyar dolarlık tasarruf sağlaması bekleniyor.

Laboratuvar ortamında üretilen kültür etleri geleneksel hayvan etinin yerini almak için senelerdir çalışıyor. İlgili hayvanın kök hücresinden çoğaltılan katmanlarla üretilen bu ikame etlerin en büyük sorunu görece yüksek maliyeti. Hücrelerin üstünde yükseldiği iskelet benzeri yapı için en pratik seçenek hayvansal kollajen ve jelatin. Ancak “hayvan içermeme” mantığına ters olduğu için bu da ayrı bir sorun teşkil ediyor. Çin / Xi’an Jiaotong-Liverpool Üniversitesi ve Singapur / National Üniversitesi’nin ortak çalışmasında geliştirilen tarım mahsul artıklarından mamul bir karışımla bu sorunu da aşmayı başardı.

Sentetik et üretimi kabaca bu şekilde gerçekleşiyor.

ABD / California San Diego Üniversitesi, lazer ışınıyla kan dolaşımını takip eden bir elektronik bant geliştirdi. Cihaz topladığı bilgilerle damar sağlığının yanısıra kanser oluşumu, organ yetmezliği ve kalp krizi gibi durumlarda da erken uyarı yapıyor.

2022'nin en çok konuşulan ancak herhangi bir sonuca bağlanamayan konusu “metaverse” üzerine çalışmalar her şeye rağmen devam ediyor. Bu alanda çalışan Hong Kong Şehir Üniversitesi’nden bir grup bilimci, sanal ortamda dokunulan cisimlerin fiziken hissedilmesini sağlayacak bir “elektronik deri” üretti. “WeTac” adlı çözüm metaverse dışında da kullanım alanlarına sahip.

ABD’de hizmet veren Berkeley ve Oak Ridge araştırma laboratuvarlarının ortak çalışmasıyla dünyanın en sert maddesi kayıtlara geçti. Krom, kobalt ve nikel alaşımlı “CrCoNi” kodlu materyal hem şekil verilebilir hem de güçlü yapısıyla dikkat çekiyor. Emsallerinin aksine CrCoNi soğudukça daha mukavemetli ve şekillenebilir hale geliyor. Alaşımın özellikle havacılık ve uzay alanında geniş bir kullanım alanı bulunuyor.

Avustralya / UNSW Üniversitesi öğrencileri geliştirdikleri “Sunswift 7” adlı güneş enerjisiyle çalışan araçlarıyla Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. Tek şarjla 12 saat içinde 1.000 kilometrelik parkuru tamamlayan 500 kg ağırlığındaki araç ulaştığı ortalama 85 km/s hızla rekora hak kazandı.

Steven R. Tsitas adlı mucit tarafından geliştirilen T-1 kodlu akıllı saat, sahibinin yüzerken boğulma tehlikesi geçirdiğini algılayıp hava yastığı benzeri bir balon şişirerek batmasını engelliyor.

Göklerden Gelen Haberler

Kepler görevi kapsamındaki gözlemlerde iki yeni gezegen keşfedildi. Gezegenlerin farklı yüzey yapısından yola çıkarak araştırmalarını derinleştiren gökbilimciler her iki gezegenin de bol miktarda su ya da benzeri bir sıvı ile kaplı olduğunu gördü. Bulgunun bir gaz bulutu olma ihtimali de var.

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda 2022 yılının hüsran yaratan teknolojik gelişmelerini derledim. Uzaktan çalışma, metaverse, kripto dünyası, liderlik krizleri, ulusal teknolojik savaşlar ve yeşil enerji başlıklarından oluşan bir özet.

Son hatırlatmalar

• (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
• Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.
• Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️