Haftanın Tortusu: 24
10 bin aboneye ramak kaldı. Destek olan okuyucuların sayısı da tahminimin üstünde seyrediyor. Çok teşekkürler! Paylaşmak istediğim çok şey var ama yerim dar. Yazı uzayınca bazı e-posta hizmetlerinde bülten yarıda kesiliyor.
Vakit kaybetmeden “göğe bakalım”.
Haftanın Tortusu: 24
Uzaktan çalışma döneminin vebasına çözüm arayan Portekiz, iş ve yaşam dengesini kurabilmek adına işveren ve yöneticilerin çalışanlarına mesai saatleri dışında mesaj atmasını, aramasını ya da benzeri yöntemlerle temas kurmasını yasakladı. İhlal edenler para cezasına çarptırılacak. Düzenleme işverenlere evden çalışan personelinin elektrik, yakıt ve su gibi giderlerine katkıda bulunmasını da kapsıyor.
ABD merkezli elektrikli otomotiv girişimi Rivian, bu hafta gerçekleşen halka arzda 11,9 milyar dolar talep topladı. 100 milyar dolar değere ulaşan şirket böylece kendi sektöründe Tesla’dan sonra en değerli ikinci marka haline geldi. Yakın geçmişte R1V adlı kamyonetini tanıtan Rivian’ın e-ticaret devi Amazon’dan 100 bin panelvan için ön-sipariş almış durumda.
En çok karbon salımı yapan üçüncü ülke konumundaki Hindistan, Birleşmiş Milletler’in COP26 adlı iklim toplantısında ilginç bir teklif sundu. Başbakan Narendra Modi, ülkesinin bu konuda üstüne düşen yükümlülükleri yerine getirmek için zengin (gelişmiş) ülkelerin 2030 yılından önce karşılıksız 1 trilyon dolar nakit destek vermesi gerektiğini belirtti.
Dünyayı Saran Ağ
Dünya genelinde 3 bin 100 istasyonda 30 bin şarj noktasına ulaşan Tesla, bu noktalara uydu tabanlı internet erişim hizmeti Starlink’in baz istasyonlarını da yerleştirmeye başladı.
Müzik hizmeti Spotify, sesli kitap alanında hizmet sunan Findaway şirketini açıklanmayan bir bedel karşılığında satın aldı.
Twitter, Avustralya ve Kanada’da bir süredir hizmet veren reklam içermeyen, 60 saniye içinde yazdığınız mesajları düzenleyip değiştirmenize izin veren “Twitter Blue” hizmetini ABD ve Yeni Zelanda’da kullanıma sundu. Bu ayrıcalıkları kullanabilmek için ayda 3 dolar abonelik ücreti ödemek gerekiyor.
Dünyanın ilk açık kaynaklı arama motoru olma iddiasındaki You.com sitesi, Salesforce CEO’su Marc Benioff’tan aldığı 20 milyon dolarlık yatırım fonunun ardından deneme sürümünü kullanıma açtı. 2020 yılında kurulan girişim, yapay zeka algoritmalarıyla desteklediği arama sonuçlarını daha demokratik ve şeffaf hale getirmeyi hedefliyor.
Youtube, düşük takipçili yayıncıların mağdur edildiği ve izleyicilerin kitle psikolojisine kapılarak beğenMEme eğilimine girdiği gerekçesiyle “dislike” sayısını gizleme kararı aldı. Yeni düzenlemede videoları beğenmemek yine mümkün olacak ancak kaç kişinin beğenmediğini sadece videonun yayıncısı görebilecek.
Güney Kore’nin Başkenti Seul, sanal gerçeklik platformu olma iddiası taşıyan “öte-evren” Metaverse’te resmi olarak yer alma kararı alan ilk şehir oldu. Önümüzdeki yıl yürürlüğe girecek üç aşamalı planda şehrin ekonomik, kültürel, turizm, eğitim alandaki hizmetlerinin sanallaştırılması planlanıyor. 2,8 milyar euro bütçe ayrılan proje, şehrin “Vision 2030” başlıklı hamlesi kapsamında ilerleyecek.
Microsoft, pandemi döneminde kullanımı artan Teams adlı telekonferans uygulamasını Facebook Workplace platformuna entegre etmek için Meta Platforms ile görüşmeler yürütüyor. Halihazırda Workplace altında Microsoft’un SharePoint, OneDrive ve Office 365 hizmetleri yer alıyor.
Yapay zeka destekli ses ve görüntü işleme hizmetleri sayesinde aslını çok daha etkili şekilde temsil eder hale gelen avatarlara yönelik bir çözüm de NVIDIA’dan geldi. Omniverse Avatar adlı yeni hizmet, kolayca özelleştirilebilir ve her alanda kullanılabilir dijital ikizinizi oluşturmanıza olanak sağlıyor.
Yapay Zekanın Organik Gündemi
İnsan Hakları İzleme Örgütü, bu hafta yayınladığı raporda Avrupa Birliği’nin yapay zekayı düzenlemeye yönelik girişiminin engelli, mülteci, çocuk bakma yükümlülüğünde ya da 30 yaş üstü kadınlar gibi iş bulma konusunda dezavantajlı gruplara yönelik ayrımcılığı engellemek için yeterli olmayacağını öne sürdü. Örgütün öngörüsüne göre yapay zeka algoritmaları AB kapsamındaki sosyal güvenlik ağını zedeleyecek derecede olumsuz etkilere gebe.
Ulusal bir strateji çerçevesinde yapay zeka çalışmaları yürüten Fransa, önümüzdeki 5 yıl içinde bu alandaki projeleri 2 milyar euro’luk bütçeyle destekleyeceğini açıkladı. Bu tutarın 1,5 milyar euro’su kamu fonlarından, 500 milyon euro’luk bölümüyse özel sektörden karşılanacak.
ABD Kongresi’ne partilerüstü bir tasarı olarak sunulan “Filter Bubble Transparency Act” adlı yasa tasarısı, sosyal medya ağlarının kullanıcılarına yapay zeka algoritmalarının müdahale etmediği bir sürümü kullanma seçeneği de sunmasını talep ediyor. Öngörülen amaç, kullanıcıları yapay zeka tahakkümünden koruyabilmek.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
2023'te dünyanın ilk ticari kuantum bilgisayarını satışa sunma hedefine sahip IBM, şu ana kadarki en ileri kuantum işlemcisini bu hafta tanıttı. 127 qubit kapasiteli Eagle adlı işlemci Hummingbird kod adlı bir önceki örneğinin iki katı performansa sahip.
Avustralya’nın önde gelen zenginlerinden Madenci Andrew Forrest, dünyanın amonyak ile çalışan ilk gemisini 2022'de suya indirmeyi hedefliyor. Bu konuda Finlandiya’nın 2023'te, Yunanistan’ın ise 2024'te bitmesi beklenen benzer planları bulunuyor.
SpinLaunch adlı girişim, uydu fırlatma maliyetlerini “ilkel” bir teknikle düşürmeyi başardı. Dev bir santrifüjün kullanıldığı yöntemde uydular uzaya kelimenin gerçek anlamıyla “fırlatılıyor”. İçindeki havanın boşaltıldığı bir elektrikli hızlandırıcıyı temel alan sistem, 200 kg ağırlığa kadar uyduları, içinde saatte 8 bin km hıza ulaştırıp yörüngeye yerleştiriyor. Videosunu izlemenizi tavsiye ederim.
Atmosferden su üretimi konusunda 10 yıldır teknoloji geliştiren İsrail merkezli Watergen şirketi, karavanlı kampçılara yönelik yeni bir çözüm geliştirdi. 12 ya da 220 Volt elektriğe bağlanarak çalıştırılan Mobile Box adlı sistem, araç üstündeki ünitesiyle emdiği havadan günde 20 litre içme suyu üretebiliyor.
Bir grup Çinli Bilimci, emsallerine kıyasla çok daha düşük maliyetle nükleer füzyon santrali kurmayı başardı. Ekip, 6 yıldır üstünde çalıştıkları proje için devletten sadece 156 milyon dolar destek almış. Aynı çaba için Fransa ekibinin 65 milyar dolar bütçeyle çalıştığı düşünülünce Çinli ekibin başarısı daha da belirginleşiyor. Sistemin temelini birbirine hidrojen plazma ileten iki küçük altın silindire yöneltilen zayıf lazer akımı oluşturuyor. Nükleer füzyon teknolojisi, hayata geçirilebilmesi durumunda enerji açığını tarihe karıştırabilecek düzeyde bereketli bir kaynak oluşturacak.
Avustralya / Queensland Üniversitesi, 3 bin farklı nohut tohumu üzerinde yapay zeka destekli bir çalışma yürüterek “mükemmel nohut” için yeni bir gen dizilimi geliştirdi. FastStack teknolojisinin kullanıldığı projede hasat verimi yüzde 12 artırıldı.
Kripto Gündemi
Bitcoin, 4 yıl sonraki en büyük güncellemesi Taproot’u hayata geçirdi. Yeni sürümde mahremiyet ve verimlilik geliştirmelerinin yanısıra akıllı kontratlara yönelik bir işlev de hizmete girdi.
Geçen sene adını dahi kimsenin duymadığı NFT, tam bir çılgınlık formunda ilerliyor. Bu yılın 3. çeyreğindeki NFT satışlarının küresel cirosu, bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 799 artarak 10 milyar doları geride bıraktı. 11 Mart 2021 tarihinde Christie’s müzayedesinde 69 milyon dolara sattığı Everydays adlı NFT eseriyle bu alanda haklı bir şöhrete sahip Dijital Sanatçı Beeple, bu hafta “Human One” adlı yeni eserini (yine Christie’s aracılığıyla) 29 milyon dolara İsviçreli bir internet yatırımcısına sattı. Gerçek boyutta bir insan heykelinden oluşan eserin özelliği, hayatının sonuna kadar bizzat yaratıcısı Beeple tarafından güncellenecek olması.
Civic Science tarafından gerçekleştirilen bir araştırma, istihdam sorunu ve kripto paralar arasında ilginç bir bağlantıyı ortaya koydu. Buna göre giderek artan sayıda kişi düşük maaşlı işlerde çalışmak yerine yüksek risk karşılığında yüksek kazanç ihtimalleri sunan kripto varlıklara yatırım yapma yolunu seçiyor. Dijital varlıkları 3 trilyon dolar değeri geride bıraktığına dikkat çeken çalışmada sadece ABD’de çalışmaya uygun kesimin yüzde 11'inin bu sebeple işini bıraktığına yer verildi.
ABD’de sayıları 26 bini geçen Bitcoin ATM makinalarının endişe verici oranda kara para aklama ve dolandırıcılık faaliyetlerine sahne olduğu iddia edildi.
ABD / Miami Belediye Başkanı Francis Suarez, şehrin özel kripto parası MiamiCoin’den belediye olarak kazandıkları 21 milyon dolar tutarındaki gelirden şehrin bütün vatandaşlarına pay vereceklerini duyurdu. Ödemeler Bitcoin cinsinden yapılacak.
Endonezya’da Ulema Konseyi ülkede müslümanlar için kripto paraların haram olduğuna karar vererek yasakladı. Kararda bu tip dijital varlıkların şeriata uygun hale getirildiğinde kullanılabileceği belirtildi. Endonezya vatandaşlarının mevcut kripto para yatırımı 26 milyar dolar civarında.
Göklerden gelen haberler
Mars’ta yaşam şartlarının nasıl olacağının simülasyonunu yapmak için ABD’nin Utah eyaletinde kurulan MDRS adlı araştırma istasyonu son günlerde epey dertli. Engellere aldırmadan içeri giren ve sosyal medyada paylaşmak için çekim yapanların akınına uğrayan tesis birçok çalışmanın yavaş ilerlemesine yol açıyor.
ABD / Arizona merkezli World View adlı girişim, yolcularını atmosferin stratosfer katmanına denk gelen 100 bin feet yüksekliğe çıkararak Dünya’yı ve uzayı çok az kişinin gördüğü bir açıdan izletecek. 2024 yılında başlaması hedeflenen seferlerin biletleri 50 bin euro etikete sahip olacak. Aracın en önemli ayrıntısı, futbol sahası büyüklüğündeki bir balon aracılığıyla yükselmesi.
Rusya’nın deneysel bir silahla kendisine ait bir uyduyu uzayda imha etmesi ABD’nin kınama yayınlamasına sebep oldu. Oluşan patlama ile bin 500'den fazla parçacığın uzaya savrulduğu ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nun tehlikeye atıldığı iddiasıyla tepki gösteren NASA da Rusya’yı sorumsuzlukla suçladı.
Sağlık Olsun
ABD / Stanford Üniversitesi, elleri felçli bir hastanın beynine yerleştirdiği bir implant ile sadece düşünerek dakikada 90 karakter yazabilmesini sağladı.
Kanada / Montreal Üniversitesi’nin araştırmasında, yaşlanma konusunda kritik rolüyle bilinen “telomer”e bakışları değiştirdi. Şimdiye dek kromozom uçlarında genetik bilgileri taşıyan telomerlerin her hücre bölünmesinde biraz daha aşınarak bir süre sonra bölünmeyi durdurduğu ve “yaşlanma” dediğimiz sürece sebep olduğu düşünülüyordu. Montreal’in deneyindeyse işlevini yitirmiş 5 telomere rağmen hücre bölünmesinin sürdüğü ve esas belirleyicinin DNA hasarındaki birikim olduğu gözlemlendi. Bu buluşun yaşlanmayı geciktirici çalışmalarda yeni bir safhayı başlatması bekleniyor.
İsveç / Lund Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışma, kandaki belirli bir proteinin seviyesinin tip2 diyabet hastalığını başlangıcından 19 yıl önce tespit edilebileceğini ortaya çıkardı. 1980'lerde üreme hormonuna yönelik etkisi keşfedilen Follistatin adlı proteinin bütün doku ve metabolizmada rol oynadığının anlaşılmasıyla ilerleyen araştırmanın, diyabet hastalığına karşı önlem almanın ötesinde başlamasını engelleme konusunda da kritik rol oynaması bekleniyor.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda gelir adaletsizliğinin yan etkisi olarak palazlanan küresel şirketlerin ve ultra-zenginlerin devletler üstü konumuna değindim.
Siz bu satırları okurken -bir aksilik olmazsa- ben de İsmail Gezgin’in yeni kitabı Uygarlaşan İştah’ı okumaya başlayacağım. İçeriği hakkında leziz ipuçları için bir de video tavsiyesi vereyim.
Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
